Spreekwoorden Wat wordt er gezegd?

  1. Traduix | Vertaalbureau Antwerpen
  2.   >   Mediatheek
  3.   >   Spreekwoorden

Het Van Dale Spreekwoordenboek omschrijft een spreekwoord als een uitspraak met een algemene levenswijsheid of morele implicatie, waarvan de vorm vrijwel onveranderlijk is. Een spreekwoord is steeds een volledige zin, is vaak een wijsheid of een advies en ziet er steeds hetzelfde uit. Er bestaan verschillende spreekwoordenboeken, waarin de spreekwoorden verzameld en eveneens verklaard worden. Reeds in 1480 werd in Nederland de Proverbia communia of Algemene spreekwoorden uitgegeven.

Wijsheid of stommiteit?

Het spreekwoord dateert dus van zeer oude tijden. Zo schilderde Pieter Breugel de Oude, een Brabantse kunstschilder, reeds in 1559 een denkbeeldig dorpje waar het wemelt van de mensen en dieren, die allen een Oudnederlands of Vlaams spreekwoord uitbeelden dat in die tijd bekend was. Hij toont de verkeerde wereld. Het werk heeft nog twee andere benamingen gekregen, nl. De Nederlandse spreekwoorden en De blauwe huik. Van dit kunstwerk is later een groot aantal kopieën gemaakt. De Gemäldegalerie in Berlijn herbergt het origineel. Een zeer mooie kopie is te bewonderen in het Rockoxhuis in Antwerpen. In dit schilderij gaan meer dan 100 spreekwoorden schuil, waarvan vele nog steeds gangbaar zijn, terwijl andere in de loop der tijd in onbruik geraakt zijn. Wilt u weten welke spreekwoorden Breugel gebruikte? U ontdekt het in ons PDF-document Spreekwoorden | Pieter Breugel | De verkeerde wereld.

Een vreemde taal kennen, is haar spreekwoorden kennen. Spreekwoorden kunnen over het algemeen niet letterlijk vertaald worden, het zijn idiomatische uitdrukkingen. Omdat het spreekwoord de toetssteen is van een goede vertaling, publiceert Traduix maandelijks een welbepaald spreekwoord. Dit zijn de reeds uitgebrachte spreekwoorden, met de maand waarin ze bekend gemaakt zijn:

2013

Een gehuurd paard en eigen sporen maken korte mijlen
Een ezel gaat niet uit zijn tred
Ongenode gasten zijn zelden welkom
Schoenmaker, blijf bij je leest
Edel, arm en rijk maakt de dood gelijk
Wie twee hazen jaagt, vangt er geen enkele
Als het zeil scheurt, dan heeft het een gat
Huwelijken worden in de hemel gesloten
Geen lusten zonder lasten

2012

Botten blijven platvis
Wie schertsen wil, moet scherts verstaan
Honger jaagt de wolven uit het bos
Er zijn apostels en martelaars
Sparen doet garen
Vuil water blust ook brand
De schoenen van de dwerg passen de reus niet
Honger maakt rauwe bonen zoet
Goed bloed kan niet liegen
Men kan niet tegelijk blazen en slikken
Alle hout is geen timmerhout
Effen is kwaad treffen

2011

Gedachten zijn tolvrij
Met spek vangt men muizen
Rust roest
Toen Adam spitte en Eva span, waar vond men toen de edelman?
Gelijk geaard, gelijk gepaard
Ruwe bolster, blanke pit
De sterkste muilezel kan uitglijden